Kwasy humusowe, dwa słowa o których wszyscy mówią, ale czy wszyscy wiedzą co to jest i po co należy je stosować?
Kwasy humusowe najczęściej analizujemy pod względem stosowania doglebowego w rolnictwie, sadownictwie lub warzywnictwie, ale rzadko zdajemy sobie sprawę o ich dobroczynnym działaniu na same rośliny. Jak powszechnie wiadomo kwasy humusowe to składnik próchnicy żyznych gleb. Idealna zawartość gleb powinna wynosić 5% ale niestety takich gleb jest bardzo mało w Polsce. Zawartość próchnicy w glebie jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o żyzności gleb oraz wpływających na wzrost roślin, wysokość plonu i jego jakość. Większość gleb polskich jest dość uboga w próchnicę. W zależności od regionu gleby o zawartości poniżej 2% próchnicy stanowią 40-72% gruntów rolnych. Jak podają źródła naukowe w ostatnich kilkudziesięciu latach zawartość próchnicy w glebach Polski spadła o ok. 40%. Zatem jest jasne dlaczego ostatnio tyle mówi się o kwasach humusowych. Preparaty zawierające kwasy humusowe stają się nieodzowne w produkcji roślinnej, ponieważ intensywna uprawa, brak stosowania obornika i poplonów a także nieprawidłowy płodozmian powodują drastyczny spadek próchnicy.
Kwasy humusowe są naturalnym składnikiem próchnicy w glebie i tworzą tzw. swoiste substancje próchniczne, czyli kompleks bezpostaciowych substancji organicznych o barwie od żółtej poprzez brunatną do czarnej. Do kwasów humusowych (są różnorodne pod względem chemicznym) zalicza się kwasy huminowe i fulwowe oraz huminy.
Kwasy humusowe charakteryzują się wielokierunkowym działaniem, wpływają na wzrost roślin w sposób bezpośredni i pośredni. Przede wszystkim oddziałują korzystnie na środowisko życia roślin, czyli warunki glebowe, poprzez zwiększenie pojemności wodnej i poprawienie struktury gleby, a przez to zmniejszenie zagrożenia suszą. Substancje humusowe stymulując wzrost i namnażanie pożytecznych mikroorganizmów glebowych, zwiększają aktywność biologiczną gleby. Ponadto kwasy huminowe i fulwowe zwiększają siłę kiełkowania nasion, pozytywnie wpływają na rozwój siewek i korzeni roślin oraz wpływają na lepsze pobieranie składników pokarmowych przez rośliny oraz stymulują rozwój ich układu odpornościowego.
Dzięki swoim właściwościom chemicznym, takim jak zatrzymywanie rozpuszczalnych w wodzie nawozów mineralnych, zwiększanie pobierania azotu z gleby oraz możliwości zamiany form niedostępnych NPK do form przyswajalnych przez rośliny, wzbogacają glebę w substancje organiczne i mineralne, a co za tym idzie stymulują wzrost roślin.
Kwasy humusowe powstają w skutek rozkładu resztek organicznych pochodzenia roślinnego.
Mają zdolność wiązania nierozpuszczalnych jonów metali, tlenków oraz wodorotlenków i powolnego ich uwalniania w miarę zapotrzebowania roślin.
Ze względu na ich właściwości możemy mówić o trzech typach działania : fizycznym, chemicznym i biologicznym.
Fizyczne działanie kwasów humusowych:
- modyfikują strukturę gleby,
- zwiększają pojemność wodną gleby a przez to zmniejszają zagrożenie suszą,
- zapobiegają pękaniu gleby, powierzchniowemu odpływowi wody i erozji gleby poprzez zwiększanie zdolności koloidów do wiązania wody,
- poprawiają strukturę, zapobiegają utracie wody i składników pokarmowych w lekkich glebach piaszczystych,
- rozluźniają gleby zwięzłe i poprawiają ich przewietrzanie,
- ciemniejszy kolor gleby zwiększa absorbcję energii słonecznej.
- przeciwdziałają zalewiskom wodnym
Chemiczne działanie kwasów humusowych:
- neutralizują pH gleby,
- wzbogacają glebę w substancje mineralne i organiczne,
- poprawiają dostępność składników pokarmowych i wody dla roślin,
- zatrzymują rozpuszczalne w wodzie nawozy mineralne w strefie korzeniowej i zmniejszają ich wypłukiwanie,
- działają jako naturalny czynnik chelatujący jonów metali w środowisku zasadowym i ułatwiają ich pobieranie przez system korzeniowy,
- posiadają bardzo wysoką pojemność wymiany koloidowej,
- zwiększają konwersję składników pokarmowych (NPK i mikroelementów) do form dostępnych dla roślin,
- zwiększają pobieranie azotu przez rośliny,
- pomagają eliminować chlorozy spowodowane brakiem żelaza,
- zmniejszają dostępność substancji toksycznych z gleby.
- oddziałują ochronnie w warunkach zasolenia podłoża i występowania w podłożu metali ciężkich
Związki próchniczne zawierają wiele tzw. substancji wzrostowych, np. witamin, auksyn, niektórych innych kwasów organicznych czy substancji o charakterze antybiotyków, które intensyfikują ważne procesy fizjologiczne roślin (gospodarkę wodną, oddychanie i fotosyntezę, m.in. przez uaktywnienie enzymów roślinnych) oraz działają jako organiczne katalizatory wielu procesów biologicznych
Biologiczne działanie kwasów humusowych:
- stymulują wzrost roślin poprzez przyspieszanie podziałów komórek,
- działają jako organiczne katalizatory wielu procesów biologicznych.
- stymulują enzymy roślin i zwiększają ich produkcję,
- zwiększają naturalną odporność roślin na choroby i szkodniki,
- stymulują wzrost korzeni, szczególnie pionowych, przez co zwiększają pobieranie składników pokarmowych,
- zwiększają oddychanie korzeniowe,
- wspomagają fotosyntezę,
- zwiększają zdolność kiełkowania nasion i ich żywotność,
- stymulują wzrost i namnażanie pożytecznych mikroorganizmów glebowych.
- ograniczają choroby roślin poprzez szybki rozkład i mineralizację, a nie gnicie materii organicznej.
- zwiększają wchłanianie tlenu w komórkach roślinnych
- zwiększają przepuszczalność błon komórkowych
- stymulują ukorzenianie – pobudzają wzrost korzeni zwłaszcza włośnikowych
- aktywują enzymy
- łagodzą stres podczas opryskiwania dolistnego pestycydami
- pobudzają fotosyntezę – zwiększa się zawartość chlorofilu
- Podawane w formie oprysku roślin tworzą bezbarwny film na powierzchni roślin chroniąc je przed nadmierną transpiracją, wnikaniem patogenów i nadmiernym promieniowaniem UV
- Wpływają na lepsza zdolność przechowalniczą owoców i warzyw poprzez odpowiednie pogrubienie ścian komórkowych
Czym powinien się charakteryzować dobry preparat humusowy?
Preparat humusowy powinien zawierać jak najwięcej kwasów humusowych w przeliczeniu na suchą masę (a nie w masie organicznej) oraz powinien być w nim wysoki udział kwasów fulwowych (powyżej 15 proc. — też w przeliczeniu na suchą masę produktu). Dodatkowo należy zwrócić uwagę czy kwasy huminowe są dostępne w postaci soli kwasów huminowych, ponieważ te jako rozpuszczalne w wodzie działają natychmiast po zastosowaniu, w przeciwieństwie do kwasów huminowych nierozpuszczalnych w wodzie, które potrzebują czasu i odpowiednich warunków oraz mikroflory aby je uwolnić do działania.
Ważne jest również pochodzenie kwasów humusowych. Najczęściej preparaty humusowe są wytwarzane z kopalin takich jak leonardyty czy węgiel brunatny. Są to produkty bardzo zróżnicowane pod względem składu ponieważ są pozyskiwane w różnych złożach i ich skład oraz czystość bardzo się różni. Problemem w takich preparatach jest duży udział frakcji organicznej( nierozłożonej) która przysparza problemów w czasie aplikacji opryskiwaczem, bo zapycha dysze. Dlatego konieczne jest wcześniejsze namoczenie preparatów i dokładne odfiltrowanie, co sprawia że duża cześć kwasów humusowych jest wyrzucana, ponieważ nie nadaje się do oprysku. Drugą wadą takich preparatów jest to że kwasy humusowe, zawarte w nich nie są w pełni aktywne i wymagają przekształcenia w glebie chemicznego, fizycznego i biologicznego aby stać się pełnowartościowymi i aktywnymi kwasami humusowymi. Preparaty te są skuteczne ale musza być stosowane w dużych dawkach, regularnir i przez dłuższy czas ( nawet kilka lat).
Preparatem humusowym najnowszej generacji jest unikalny na rynku Glebomax, który powstaje w procesie technologicznym zbliżonym do naturalnej humifikacji zachodzącej w glebie. Wskutek przemiany ligniny otrzymywane są czyste kwasy humusowe, które są w 100% aktywne już w momencie stosowania ich zarówno na roślina jak i na glebę. Glebomax zawiera w składzie w s.m. 90% kwasów humusowych w postaci soli, w tym 25% kwasów fulwowych. Preparat doskonale się rozpuszcza i może być stosowany zarówno doglebowo jak i dolistnie na rośliny.
Doglebowo zaleca się stosowanie Glebomax na jesieni lub po sprzęcie. Wtedy zapewniamy najlepsze działanie, ponieważ jesienią w glebie znajduje się odpowiednia ilość wody aby zapewnić maksymalny efekt działania preparatu. Preparat jest silnie skoncentrowany, wiec mała dawka preparatu 10l/ha pozwala na ekonomiczne i skuteczne działanie. Preparat można również podawać systemami nawadniającymi zarówno w uprawach gruntowych jak i szklarniowych czy tunelowych. Warto również dodawać Glebomax do preparatów bakteryjnych, co sprzyja szybszemu namnażaniu się mikroorganizmów, stanowiąc dla nich łatwe źródło pokarmu i energii. Stosowany na wiosnę Glebomax dzięki nowoczesnej technologii MAT frakcjonowania cząsteczek kwasów humusowych doskonale wchłania się w glebą, dzięki temu ze łatwo przemieszcza się kapilarami glebowymi do wnętrze warstwy ornej i szybko działa nawet w czasie obniżonej wilgotności ( nie suszy).
dr inż. Anna Ambroszczyk , firma Agrarius